Ecowijk Leonidas: duurzaam, van bouw tot binding met de buurt
Stedenbouwkundige Maurice vertelt over het proces, bewoner Marcel over de bouw en buurt
In de crisistijd, toen ontwikkelaars en bouwbedrijven het moeilijk hadden, richtte de gemeente zich met het programma Pak je ruimte direct tot bewoners. Ecowijk Leonidas in De Esch is een voorbeeld van het succesvolle verloop ervan. Hier bouwden Marcel IJzerman (filmmaker en cameraman) en Foekje Fleur van Duin (productontwerper) hun duurzame droomhuis, met een relatief klein budget, maar grootse ambities en veel optimisme.
Maurice Boumans, stedenbouwkundige
Marcel IJzerman, bewoner ecowijk Leonidas
Op de plek waar vroeger de hockeyvelden van club Leonidas lagen, ontstond tussen 2014 en 2018 de groene wijk Leonidas. Maurice Boumans was hier als stedenbouwkundige vanuit de gemeente bij betrokken. Samen met collega’s stimuleerde hij zelfbouw door ‘kant-en-klare’ zelfbouwkavels en kluspanden aan te bieden en kopers te begeleiden. Leonidas begon met het plan Tuinhuis XL, waarbij een soort tiny houses avant la lettre op het terrein zouden verrijzen, vertelt hij. “Een aantal enthousiastelingen meldden zich hiervoor aan op de Woonbeurs van 2013, maar er was te weinig animo.” Vanuit Pak je Ruimte werd het project na een doorstart anders gepresenteerd: kopers kregen de kans om zelf hun huis te bouwen op niet al te grote kavels. Voorwaarde: het gebruik van natuurlijke materialen, zo duurzaam mogelijk en gasloos. Dát wekte direct veel interesse! Maurice: “De kavels waren 200, 300 of 400 m2 groot. Een jaar later stonden we met dat plan op de Woonbeurs. Mensen van het eerste uur waren nog steeds enthousiast, en een hoop nieuwe mensen ook.”
Klein kavel, grootse ambities
Het project vond doorgang en in Fase 1 werden de kavels verloot. Geïnteresseerden hadden vaak een specifieke kavel voor ogen: als die verloot was, verloren ze interesse. Maurice: “Daarom besloten we in Fase 2 niet met een loting te werken, maar volgens het principe ‘wie het eerst komt, het eerst maalt.’” Mensen die een specifieke kavel wilden kopen, hadden nu dus de kans ervoor te gaan! Marcel IJzerman was zo iemand. Samen met zijn vrouw Foekje Fleur van Duin kampeerde hij in 2015 in de voortuin van de makelaar om de kavel van hun voorkeur te krijgen. Het stel woonde op dat moment in Kralingen-West, in een oude, gehorige en vochtige woning. “Vanaf de dag dat we daar onze intrek namen, startte Foekje’s zoektocht op Funda,” lacht Marcel. Het stel hield van de charme van oude huizen, maar wilde zo duurzaam mogelijk wonen en besloot dat dat het beste ging in een nieuwbouwhuis. Project De weg naar Kralingen had niet het karakter dat ze zochten. Marcel: “Toen hoorden we over Leonidas en raakten zo enthousiast dat we ons direct in Fase 2 van het project verdiepten. We keken naar de kavelindeling en zagen dat er vier kleine kavels waren, twee van 250 m2 en twee van 230 m2. Op basis van onze financiële mogelijkheden waren alleen de twee kleinste kavels een optie voor ons. We vonden vooral deze kavel interessant vanwege de ligging: ver bij de weg vandaan en met uitzicht op het parkje dat toen nog op de planning stond om gerealiseerd te worden.”
In de rij voor ‘Pak je Ruimte’
Ze waren niet de enigen met interesse. “We hoorden op de Woonbeurs dat er veel geïnteresseerden waren, dat maakte ons nerveus. Toen ontstond het plan om ruim op tijd bij de makelaar voor de deur te ‘kamperen’. Op maandagochtend om 10 uur zou hij openen, maar aangezien we er op vrijdag al zoveel mee bezig waren, stelde ik voor om er alvast heen te gaan. De kavel zou ons toch niet loslaten tot maandag. Foekje ging er vrijdagmiddag al heen, ik kwam ‘s avonds met een tentje om haar af te wisselen.” Op wat dronken studenten na die over zijn tent wilden plassen, verliepen de nachten in de voortuin van de makelaar aan de Oudedijk voorspoedig. Andere geïnteresseerden was het ‘kavelkampje’ niet ontgaan. “Het vroor, maar toch kwamen er steeds meer mensen bij in die voortuin.” Ook de media hadden lucht gekregen van de commotie en kwamen polshoogte nemen. RTV Rijnmond en Wakker Nederland berichtten over het project. De twee nachten in de vrieskou legde het stel geen windeieren: op maandag hoorden ze dat ze de kavel van hun eerste keuze hadden!
Eerst klussen, dan een duik in het Kralings Zwembad
Toen hij zich realiseerde dat het nu echt ging gebeuren, kreeg Marcel het wat benauwd. “Voor mij was het altijd een droom om zelf een huis te bouwen, maar toen Foekje met dit project kwam, was ik wat huiverig. Ik wilde de optie wel verkennen en dus schreven we ons in om te zien hoe ver we zouden komen. Ik voorzag vooral een hoop extra kosten en een zwaar proces. Je moet een optimist zijn om aan een dergelijk project te beginnen en Foekje is dat meer dan ik. Maar het is gelukt en het is fantastisch. Ik had eerlijk gezegd bij de inschrijving nooit verwacht dat dit ons zou lukken.” Het stel werkte samen met een architectenduo en deed tijdens de bouwfase veel zelf. “De aanloop vonden we lastig. Het financiële gesteggel en alle vergunningen rond krijgen kostten al zoveel tijd en geld, dat je op het moment van de kaveloverdracht al veel hebt geïnvesteerd.”
De draagconstructie is zo sterk dat beneden bijna alle wanden eruit kunnen
Hoewel ze nog steeds met de afwerking bezig zijn – het deurbeslag moet nog geplaatst worden – woont het stel er naar volle tevredenheid en zonder een greintje spijt. “Het meest trots ben ik op de woonruimte,” vertelt Marcel trots. “‘Een klein huis met een groot gebaar,’ was een uitspraak van onze architecten Korteknie Stuhlmacher. We wilden zelf graag een klein huis met hoge plafonds, veel licht en een woonkamer boven. Dat laatste vanwege de studio van Foekje beneden en vanwege het uitzicht. Dat is allemaal gelukt. Het huis is daarnaast zo gebouwd dat we er veel aan kunnen knutselen. De draagconstructie is bijvoorbeeld zo sterk dat beneden bijna alle wanden eruit zouden kunnen.” Met een kindje op komst gebeurt dat voorlopig niet. Wat hopelijk wel gebeurt is een lidmaatschap op het Kralings Zwembad, waarop ze vanuit hun woonkamer uitkijken. “Op warme dagen is dat een uitkomst en vooral met een kindje ontzettend leuk.”
Rotterdamse buurt vol droomhuizen
Marcel vindt de ligging van de buurt ideaal, in de luwte van de stad: tram 21 gaat om de hoek, er is een winkelcentrum vlakbij en het centrum van de stad is op 10 minuten fietsen. “Vanaf hier fiets ik dagelijks langs de Maasboulevard naar mijn studio aan de Westersingel, dat is geen straf,” vertelt Marcel. “Onze dagelijkse boodschappen doen we of bij de Groene Passage of in de Lusthofstraat in Kralingen-Oost. Mijn hardlooprondje voert langs de rivier en naar De Oude Plantage, een stadspark hier vlakbij. En op een paar minuten afstand vinden we restaurants als de Watertoren en Aloha, allebei aan het water.” Marcel en Foekje zijn betrokken bij de wijk en kennen alle buurtbewoners. Dat was een van de onderscheidende kwaliteiten van de ontwikkeling, vertelt Maurice. “Met minder dan 50 huishoudens maak je samen een kleine en duurzame buurt, wat direct sociale contacten en gemeenschapszin oplevert. Tegelijkertijd kreeg iedereen de vrijheid om een eigen droomhuis te bouwen. Dit zijn niet zomaar klus- of cataloguswoningen: geen huis is hetzelfde. Dat maakt Leonidas bijzonder.”
Iedereen kreeg hier de kans een eigen droom te bouwen
Er waren relatief weinig regels ten aanzien van de bouw, vertelt Maurice. “We hebben het project vanuit ambities en referentiebeelden neergezet, in plaats van dichtgetimmerd met verplichtingen en beperkingen. Dat is bij deze woning goed gelukt, het ademt hout en voldoet aan het beeld dat wij met de ecowijk voor ogen hadden. Er zijn helaas altijd wel een paar uitzonderingen waarbij de vrijheid iets minder goed uitpakt. Maar over het algemeen heeft die aanpak goed gewerkt en is er een interessante en duurzame buurt ontstaan. Ook hebben sommigen tot zeer dicht op de kavelgrens gebouwd, wat mogelijk werd na de verruiming van de regels in het bouwbesluit ten aanzien van vergunningsvrij bouwen.” Maximaal 40 procent van de kavels mocht verhard worden, in verband met goede waterberging. Om diezelfde reden is de buurt niet opgehoogd. De doorgaande weg ‘drijft’ op piepschuim: door de opwaartse druk kan de weg niet verzakken. Het inrichtingsplan werd met bewoners uit de wijk gemaakt. Iedereen dacht mee en mocht zijn zegje doen. Logisch dus, dat je veel binding hebt met de buurt die je zelf mede hebt gebouwd! Marcel bevestigt dat veel mensen duurzaamheid serieus nemen. “Het zorgt voor een heel leuke mix aan mensen met allerlei achtergronden en verschillende portemonnees, maar met een interesse in duurzaamheid die verbindt.”
Gebouwd met gevoel
Maurice is trots op het project en vooral op het feit dat ze het binnen de gemeente voor elkaar hebben gekregen. “We hebben dingen kunnen realiseren die ik van te voren niet mogelijk had geacht. Het was een bijzondere manier van werken, waarbij de bewoners zelf steeds meer verantwoordelijkheid kregen. Het project is één van de successen van het programma Pak je Ruimte geworden.” Maurice betreurt dat Pak je Ruimte en zelfbouwprojecten nu minder aandacht krijgen. “De opgave is om 18.000 woningen in vier jaar tijd te bouwen. Dat vraagt veel van de gemeente en dan is er minder tijd voor de relatief arbeidsintensieve zelfbouw. Jammer, want het levert leuke wijkjes op. Mensen wonen er vaak prettiger en langer dan in een ‘gewoon’ rijtjeshuis. Logisch, er zit veel eigen tijd en gevoel in.” Dat kan Marcel alleen maar beamen. “Er hangt hier een permanente vakantiesfeer, dat hoor ik ook van vrienden die op bezoek komen.”
